Zincir marketlere para cezası yetmedi! Harcayıcı Hakları Derneği’nden ekstra çözüm teklifiTemel besin ve paklik ürünlerinde fahiş maliyet uyguladığı ve stokçuluk yaptığı tanımlanan zincir marketler ile firmalara uygulanan para cezaları çözüm getirmeyince, değişik temkinler gündeme gelmeye başladı. Harcayıcı Hakları Derneği Genel Başkanı Turhan Çakar, çözümün, para, mapus cezası ya da kapatma cezası ile olmayacağını, legal tertip etme ile olabileceğini söyledi. Çakar, “Legal tertip etme ile maliyet maliyeti üzerine en fazla yüzde 10 kar hududu getirilmeli” dedi.Ticaret Bakanlığı’nca, temel besin ve paklik ürünlerinde fahiş maliyet uyguladığı ve stokçuluk yaptığı tanımlanan zincir marketler ve firmalara bu senenin ilk 10 ayında toplam 9 milyon 403 bin TL para cezası verildi. Pandemiden bu yana ise fahiş maliyet çoğalışı ve stokçuluk yaptığı tespit edilen firmalara toplamda 56 milyon 602 bin 168 TL yönetimsel para cezası uygulandı. Bakanlık tarafından yapılan teftişler neticeyi uygulanan cezalara karşın maliyetlerde düşüş olmayınca, değişik temkinler konuşulmaya başlandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Katar dönüşü yaptığı açıklamada hakimiyetlerin çok daha değişik uygulamalarla devam edeceğini, kabine buluşmasında buna ait atılacak adımların masaya yatırılacağını söyledi. Erdoğan, “Zira para cezası demek ki bunları ıslah etmiyor. Para cezasının dışında atılacak adımları da ilk Kabine Buluşmamızda allahın izniyle masaya yatırırız ve oradan da bunların üzerine ayrıca gideriz. Farklı teklifler var. Tam mesele yaptırımın çok daha ağır olması. Bu bunlara ürkütücü gelebilir. Bunu halletmek gerekli” dedi.‘LEGAL TERTİP ETME İLE KAR ORANI SINIRLANDIRILMALI’Harcayıcı Hakları Derneği Genel Başkanı Turhan Çakar, fahiş maliyet çoğalışı yapan market ve firmaların ceza olarak kapatılmasının çözüm olmayacağını söyledi. Çakar, cezaların noksan olduğunu vurgulayarak, “Çözüm için bir legal tertip etme yapılmak zorunda. Özellikle piyasaya egemen olan birtakım tekeller var. Başta zincir marketler olmak üzere, besin ve zirai ürünleri satan şirketlerin satış maliyetleri mevzusunda bir sınırlama getirilmeli ve buna ait legal tertip etme yapılmalı. Zincir marketler ve şirketler çiftçiden bu ürünleri alıyorlar, üzerine yüzde 300- 400 karlarını koyarak satıyorlar. Ya da birtakım aracılardan, toptancıdan alıp satıyorlar. 3- 4 kat kar etmemesi için bu mevzuda bir sınırlama olmalı. Nasıl olmalı; bu ürünleri satan şirketlerin 1 kilo için maliyeti nedir, bunun kendisine maliyetini devlet onlarla görüşerek tahlil edip, legal tertip etmede maliyet maliyeti üzerine en fazla yüzde 10 kar hududu getirilmeli, kar sınırlamasına uyulup uyulmadığına ait de yoğun periyodik teftişler yapılmalı. Aksi takdirde tek başına cezaların ağırlaştırılması, kar oranını hudutlandırmaya ait legal tertip etme olmadan yeterli olmayacak” dedi.‘ARACILAR ORTADAN KALDIRILMALI’Çakar, kalıcı çözüm için ise piyasanın tekelleşmesinin önlenmesi gerektiğini belirterek, “Taşıtı sistemin ortadan kaldırılması gerekir. Doğrudan doğruya minik çiftçilerden taşıtı olmadan harcayıcıya gelebileceği bir kumpas kurulmalı. Bunun için de devletin devreye girmesi gerekir. Büyük şirketler var, bunlar piyasayı yönlendiriyor, tekel piyasanın ortadan kaldırılması gerekiyor. Taşıtı sistemi ortadan kaldıracak, dağıtımı tertip edecek bir organizasyon lüzumlu. Zirai KİT’lerin yine kamusallaştırılması gerekiyor, yeni zirai, besin KİT’leri kurulması gerekiyor. Bu kitler aracılığı ile bu ürünlerin dağıtımını doğrudan harcayıcıya bu kitler yapsın. Daha Öncekinden bu yapılıyordu, şimdi çok daha iyi yapılabilir. Devlet müdahalesi ile, KİT’lerin kurulması ile dağıtımını bizzat devlet yaparsa; taşıtı, toptancı, tekeller ortadan kalkarsa, besin, sebze maliyetleri 5’te 1’e iner, 25 liralık ürün 5 liraya iner” diye konuştu.‘KAPATILMALARI ÇÖZÜM DEĞİL’Çakar, fahiş maliyet uygulayan firmaların kapatılmasının çözüm olmadığını vurgulayarak, “Ceza çözüm değil, kapatılması çözüm değil. Kamu müdahale etmediği sürece çözüm olmaz. KİT’ler harcayıcıya çok ucuz maliyete besin satıyordu, geniş dağıtım ağları vardı. Cezaları ağırlaştırmak çözüm değil, sistemin tamamen ortadan kaldırılması gerekli. Kabine buluşmasında bunun konuşulması gerekiyor. KİT’lerin kamusallaştırılması, yeni KİT’lerin kurulması, besin ürünlerinin harcayıcıya bizzat dağıtılması biçiminde çözüm teklifleri konuşulmalı. İmal, tüketim, dağıtım maliyet siyasetlerini devletin tanımlaması gerekli” ifadelerini kullandı.