Çin’de kritik zirve

Amerika Birleşik Devletlerili Bakan, iki günlük resmi ziyaret için bu sabah saatlerinde Pekin’e erişti. Blinken’i havaalanında Çin’in Kuzey Amerika ve Okyanusya İlişlerinden Mesul Dışişleri Bakan Takviyecisi Yang Tao ve Amerika Birleşik Devletlerinin Pekin Büyükelçisi Nicolas Burns karşıladı. Blinken, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Joe Biden’ın 2021’in başında göreve gelmesinden bu yana Pekin’e gelen en üst düzey yetkili ve 5 sene sonra Çin’i ziyaret eden ilk Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı oldu. En son Donald Trump yarıyılının Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, 2018’de Pekin’i ziyaret etmişti. Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Joe Biden ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Kasım 2022’de Endonezya’nın Bali Adası’nda tertip edilen G20 Zirvesi’nde yaptıkları görüşmede Blinken’in Pekin’i ziyaret etmesine karar vermiş ancak şubatta yapılması tasarlanan ziyaret, Çin’e ait yüksek irtifa balonunun Amerikan hava sahasına girmesinin ardından yaşanan kriz sebebiyle iptal etmişti. Blinken, Pekin’e varışının ardından Diaoyutai Devlet Davetli Evi’nde mevkidaşı Çin Gang ile toplandı. Bakanların kurullar arası görüşmesi 5 buçuk saat sürdü. Amerika Birleşik Devletleri ve Çin kurulları görüşmenin ardından akşam çalışma yemeğinde de toplandı. TAYVAN MESELESİNE VURGU Çin Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, Bakan Çin Gang, görüşmede Çin-Amerika Birleşik Devletleri ilişkilerinin diplomatik bağların kurulmasından bu yana en makûs noktada olduğuna dikkati sürükleyerek, bu gidişatın iki milletin çıkarlarına ve uluslararası cemiyetin temennilerine uygun olmadığını belirtti. Çin’in Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkilerini, Devlet Başkanı Şi Cinping’in ortaya koyduğu karşılıklı saygı, barış içinde bir arada hayata ve kazan-kazan işbirliği prensipleri çerçevesinde gördüğünü ifade eden Çin Gang, bu prensiplerin ilişkilerin ortak ruhu, gayeyi ve kırmızı çizgisi olması gerektiğini vurguladı. Çin Gang, Amerika Birleşik Devletleri ile sürekli, öngörülebilir ve yapıcı ilişki kurmak istediklerini belirterek, “Umarız Amerika Birleşik Devletleri, Çin’e dair nesnel ve rasyonel bir bakışı özümser, ilişkilerin politik temelini korunmak ve beklenmedik münferit vakaları usçu, sakin ve profesyonel stilde ele almak için Çin ile çalışır.” dedi. Çinli Bakan, tarafların, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin liderlerinin Bali’deki görüşmelerinde vardıkları kavrayış birliğinin içeriğine ve ruhuna uygun olarak ilişkileri yine sürekli bir istikamete sokmak için gayret göstermesi gerektiğinin altını çizdi. Çin Gang, Tayvan meselesinin Çin’in en temel çıkarı, en ehemmiyetli sorunu ve Çin-Amerika Birleşik Devletleri ilişkilerindeki en apaçık tehlike olduğunu vurgulayarak Amerika Birleşik Devletleri tarafını, tek Çin prensibine bağlı kalmaya, diplomatik ilişkilerin temelini oluşturan Üç Ortak Bildiri’deki mükellefliklerine ve “Tayvan’ın bağımsızlığını desteklememe” vaadine uymaya çağırdı. İRTİBAT KANALLARININ SARİH TUTULMASI Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada ise, Bakan Blinken’in görüşmede, yanlış idrak etme ve hesap yanılgılarının yaratacağı tehlikelerden sakınmak için değişik mesele alanlarında irtibat kanallarını sarih yakalamanın ve diplomasinin ehemmiyetine işaret ettiği aktarıldı. Bakan Blinken’in ilişkilerde evham mevzusu olan çok rakamda sorunun yanı gizeme Çin ile çıkarların çakıştığı ulus fazla meselelerde işbirliği imkânlarını dile getirdiği belirtilen açıklamada, “Dışişleri Bakanı, Amerika Birleşik Devletlerinin her zaman Amerikan milletinin çıkarları ve bedellerini korunacağı ve özgür, sarih bir dünyayı ve kaidelere dayalı uluslararası kumpası korunmak için bağlaşıkları ve ortaklarıyla çalışacağını sarihçe ifade etmiştir.” denildi. Açıklamada Bilinken’in Çin Gang’ı diyaloğu sürdürmek üzere ziyaret için Washington’a davet ettiği kaydolundu. Görüşmede taraflar, Çin-Amerika Birleşik Devletleri ilişkilerinde yol gösterici ilkeler üzerine istişareleri sürdürme, ilişkilerdeki belirli meseleleri ortak çalışma grubuyla ele alma, uluslar arasında, iş ve eğitim alanında etkileşimleri teşvik etme mevzusunda uyuştu. Blinken’in, yarın Çin’in en kıdemli diplomatı, Çin Komünist Partisi ÇKP Merkezi Dış İlişkiler Komiteyi Büroyu Direktörü Vang Yi ve Devlet Başkanı Şi Cinping ile görüşmeler yapması bekleniyor. Blinken, Çin ile Amerika Birleşik Devletleri arasında ekonomik ve stratejik rekabetin çoğaldığı, mevcut meselelerin ve gerilimlerin çözülmeden devam ettiği, ilişkilerde karşılıklı güvensizliğin dominant olduğu bir süreçte Pekin’i ziyaret ediyor. İki ülke arasında Tayvan meselesinden, Güney Çin Denizi’ndeki askeri gerilime, ekonomik ve teknolojik rekabetten insan hakları sorununa dek çok rakamda meseleli alan bulunuyor. Ziyarette tarafların meseleli alanlardaki tavırlarını tekrarlaması beklenirken, rastgele bir alanda çözüme müteveccih bütün uzlaşma sağlanabileceği öngörülmüyor. Ancak ziyaret, balon krizinin ardından kesintiye uğrayan diplomatik irtibatın yine sağlanmasına müteveccih son aylarda atılan adımların son halkası olarak ehemmiyet taşıyor. BALON KRİZİ VE DİPLOMASİNİN KOPMASI Amerika Birleşik Devletleri Korunma Bakanlığı, 3 Şubat’ta Çin’e ait olduğu iddia edilen yüksek irtifa istihbarat balonunun Amerika Birleşik Devletleri ana kıtası üzerinde uçuş yaptığının ve Montana eyaletinde aralarında nükleer başlık ve uzun erimli füze ambarlarının olduğu bazı alıngan askeri kuruluşların üzerinden geçtiğinin tespit edildiğini bildirmişti. Çin, balonun ülkeye ait sivil bir hava taşıtı olduğunu, meteorolojik araştırma için kullanıldığını, hakimiyet mahareti hudutlu olduğundan rüzgarlarla çekilerek yanlışlıkla Amerika Birleşik Devletleri hava sahasına girdiğini ileri sürmüştü. Çin’in açıklaması Washington’ı tatmin etmezken Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Çin’e yapmayı tasarladığı ziyareti iptal etmişti. Balon 4 Şubat’ta, Başkan Joe Biden’ın emriyle Atlantik Ummanı üzerine çıktığında, Amerika Birleşik Devletleri kara sularında savaş uçağınca vurularak düşürülmüştü. Pekin yönetimi, “sivil insansız hava vasıtasına efor kullanarak müdahale ettiği” bahanesiyle Amerika Birleşik Devletlerini protesto etmişti. Kriz suratından diplomatik ilişkiler büyük miktarda kesilirken, Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile ÇKP Merkezi Dış İlişkiler Komiteyi Büroyu Direktörü Vang Yi, 10-11 Mayıs’ta Avusturya’nın başşehri Viyana’da yaptıkları görüşmede ilişkileri yine kurma mevzusunda adım atmıştı.