ABD ve Çin arasında kritik görüşme

Amerika Birleşik Devletleri Milli Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Çin’in en kıdemli diplomatı, Çin Komünist Partisi ÇKP Merkezi Dış İlişkiler Komiteyi Büroyu Direktörü Vang Yi ile görüştü. Beyaz Saray’dan ve Çin tarafından yapılan yazılı açıklamalarda, Sullivan ile Vang’ın 10-11 Mayıs’ta Avusturya’nın başşehri Viyana’da toplandığı bildirildi. Görüşme, Washington ile Pekin arasında, şubatta Çin’e ait yüksek irtifa balonunun Amerika Birleşik Devletleri hava sahasına girmesi sebebiyle yaşanan kriz ve Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın Çin’e yapmayı tasarladığı ziyareti iptal etmesinden bu yana yapılan en üst düzey diplomatik temas oldu. Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada, tarafların Amerika Birleşik Devletleri-Çin ikili ilişkilerindeki ehemmiyetli mevzuların yanı gizeme küresel ve bölgesel güvenlik sorunları, Rusya-Ukrayna Savaşı ve Tayvan Boğazı’nın iki yakası arasındaki ilişkiler hakkında “dürüst, somut ve yapıcı” görüşmeler asıllaştırdıkları kaydolundu. Tarafların, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Joe Biden ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in Kasım 2022’de Endonezya’da tertip edilen G20 Zirvesi’nde yaptıkları görüşmede varılan kavrayış birliği yönünde stratejik irtibat kanallarını sürdürme mevzusunda uyuştuklarının belirtildiği açıklamada, “Bu buluşma, sarih irtibat kanallarını sürdürmek ve rekabeti mesul bir biçimde idaremek için devam eden gayretlerin bir parçasıydı.” ifadesine yer verildi. Başkan Biden, dün, Çin Devlet Başkanı Şi ile beklenen mümkün görüşmesi hakkında, “ilerleme kaydolunduğunu” ifade etmişti. Görüşmeye ait Çin tarafından yapılan açıklamada ise, tarafların Çin-Amerika Birleşik Devletleri ilişkilerinin önündeki manilerin kaldırması ve kararın korunarak makûsa gidişin önlenmesi için görüş alışverişinde bulunduğu belirtildi. İki yetkilinin, Asya-Pasifik bölgesindeki vaziyet, Ukrayna krizi ve ortak alaka alanı olan öteki beynelmilel ve bölgesel sorunlarda değerlendirmelerde bulunduğu aktarılan açıklamada, Vang’ın Çin’in Tayvan mevzusundaki davranışını tekrarladığı kaydolundu. Açıklamada, tarafların, iki ülkenin üst düzey diplomatı ve güvenlik yetkilisi arasındaki bu stratejik irtibat kanalından yararlanmayı sürdürmesi mevzusunda uzlaşmaya vardığı vurgulandı. Vang Yi’den evvelki ÇKP Dış İlişkiler Direktörü Yang Cieçi, Sullivan ile 2021’de ve 2022’de Biden ile Şi arasındaki telefon ve videokonferans görüşmeleri evvelinde hazırlık için Zürih’te ve Roma’da görüşmeler reelleştirmişti. Vang ile Sullivan’ın son görüşmesinde de Biden ile Şi arasındaki yeni temasın hazırlıklarının yapıldığı varsayım ediliyor. Amerika Birleşik Devletleri ile Çin arasındaki diplomatik ilişkiler şubattaki balon krizinin ardından kesilmişti. İki ülke arasında ayrıca Amerika Birleşik Devletlerinin Çin ile dominantlık anlaşmazlığı içindeki Tayvan ile ilişkileri, Çin’e teknoloji alanında getirdiği kısıtlamalar ve iki ülkenin Ukrayna krizindeki davranış değişiklikleri sebebiyle ihtilaflar yaşanıyor. Amerika Birleşik Devletleri Korunma Bakanlığı, 3 Şubat’ta Çin’e ait olduğu iddia edilen yüksek irtifa istihbarat balonunun Amerika Birleşik Devletleri ana kıtası üzerinde uçuş yaptığının ve Montana eyaletinde aralarında nükleer başlık ve uzun erimli füze ambarlarının olduğu bazı duyarlı askeri kuruluşların üzerinden geçtiğinin tespit edildiğini bildirmişti. Çin, balonun ülkeye ait sivil bir hava vasıtayı olduğunu, meteorolojik araştırma için kullanıldığını, hakimiyet marifeti hudutlu olduğundan rüzgarlarla çekilerek yanlışlıkla Amerika Birleşik Devletleri hava sahasına girdiğini ileri sürmüştü. Çin’in açıklaması Washington’ı tatmin etmemiş, Dışişleri Bakanı Antony Blinken Çin’e yapmayı tasarladığı ziyareti iptal ederken, balon 4 Şubat’ta, Başkan Joe Biden’ın emriyle Atlantik Ummanı üzerine çıktığında, Amerika Birleşik Devletleri kara sularında Amerika Birleşik Devletleri ordusuna ait savaş uçağınca vurularak düşürülmüştü. Pekin yönetimi, “sivil insansız hava vasıtasına efor kullanarak müdahale ettiği” bahanesiyle Amerika Birleşik Devletlerini protesto etmişti. Resim: AP