TCMB: Parasal aktarım mekanizmasının faalliğini destekleyecek adımlar atılmaya devam edilecekMerkez Bankası PPK buluşma özetinde parasal aktarım mekanizmasının faalliğini destekleyecek vasıtaların kararlılıkla kullanılmaya devam edileceğini ve ilave tedbirlerin devreye alınacağını belirtildi.Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TCMB, para Siyaseti Heyeti buluşma özetini yayımladı. Özette, heyetin, parasal aktarım mekanizmasının faalliğini destekleyecek taşıtlarını kararlılıkla kullanmaya devam edeceği ve ilave tedbirlerin devreye alınacağı kaydedildi.Metinde bu çerçevede, Liralaşma Taktiği kapsamında uygulanmakta olan Türk lirası mevduata mutasyonu teşvik eden niyetlerin bitirilmiş olup bankaların yabancı para mevduatları için kuruluş edilen lüzumlu karşılıklara uygulanan komite oranlarının sene sonundan itibaren yalnızca Türk lirası mevduatın payına ait belirlenen gayelere göre değişikleştirileceği belirtildi.Özette enflasyon büyümeleriyle alakalı, “Harcayıcı maliyetleri ekim ayında yüzde 3,54 oranında yükselmiş, senelik enflasyon 2,06 puan çoğalışla yüzde 85,51 olarak hakikatleşmiştir. Bu yarıyılda, senelik enflasyon enerji ile içkili meşrubatlar, tütün mamülleri ve altın gruplarında gerilerken, besinde daha belirgin olmak üzere değişik gruplarda yükselmiştir. Besin grubunda genele yayılan maliyet çoğalışları izlenirken, taze meyve ve sebze maliyetlerindeki yükseliş ekim ayında devam ederek grup enflasyonunun çoğalışında öne çıkmıştır. Temel mülk grubunda senelik enflasyon tüm alt gruplarda yükselmiş, yeni sezon geçişinin yaşandığı giyim ve ayakkabı alt grubunda senelik enflasyondaki çoğalışın değişik alt gruplara mukayeseyle daha hudutlu olduğu kollanmıştır. Hizmetler grubu enflasyonunda kira ile birlikte mazot maliyetlerindeki büyümelere paralel olarak eriştirme hizmetleri öne çıkmıştır. Mazot ve şebeke suyu maliyetlerinde hakikatleşen çoğalışlara karşın enerji grubunda senelik enflasyon düşüş sergilemiştir. Son aylarda bir ölçü gerilemekle birlikte hala yüksek izleyen küresel natürel gaz maliyetleri yurt içi enerji maliyetlerini negatif etkilemeye devam etmiştir. Nitekim elektrik yapımı ve gaz imalatı sektörlerinin katkısıyla, yurt içi üretici maliyetlerindeki çoğalış ekim ayında sürmüştür. Bu görünüm altında, mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş bilgilerle B ve C göstergelerinin aylık metamorfozları bir ölçü yavaşlarken, senelik enflasyonlarındaki yükseliş devam etmiştir.Besin ve içkisiz meşrubat grubu senelik enflasyonu 6,00 puan yükselerek yüzde 99,05 seviyesine erişmiştir. Maliyet çoğalışlarının grup geneline yayıldığı izlenirken, senelik enflasyon işlenmemiş besinde 9,85 puan yükselişle yüzde 92,24, işlenmiş besinde 2,42 puan çoğalışla yüzde 105,32 olarak hakikatleşmiştir. Mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş bilgiler, işlenmemiş besin grubunda taze meyve ve sebze maliyetlerindeki yükselişin ekim ayında da devam ettiğine işaret etmiştir. İşlenmemiş besin alt grubu maliyetindeki çoğalışta taze meyve ve sebzeye ek olarak yumurta, kuruyemiş, pirinç ile birlikte süt ve kırmızı et maliyet büyümelerinin tesiri sezilmiştir. İşlenmiş besin alt grubunda ekmek-hububat maliyetlerindeki çoğalış meyli devam etmiş, peynir ve değişik süt mahsulleri, şeker ile bağlantılı mahsuller ve konserve sebze mahsulleri öne çıkan değişik alt kalemler olmuştur.
Enerji maliyetleri ekim ayında yüzde 2,37 oranında yükselmiş, grup senelik enflasyonu 4,92 puanlık düşüşle yüzde 128,06 seviyesine gerilemiştir. Beynelmilel çiğ petrol maliyetlerindeki çoğalışa paralel olarak yüzde 3,15 oranında yükselen mazot maliyetleri, enerji grubu ekim ayı maliyet çoğalışında belirleyici olmuştur. Evvelki aydan sarkan tesirlerle maliyeti yüzde 7,17 oranında çoğalış sergileyen şebeke suyunun yanı gizeme maliyeti yüzde 2,19 oranında yükselen katı yakıtlar öne çıkan değişik kalemlerdir. Değişik yandan, düşen beynelmilel propan ve bütan maliyetlerini takiben tüp gaz maliyetleri yüzde 1,69 oranında gerilemiş ve grup maliyet çoğalışını sınırlamıştır.Hizmet maliyetleri ekim ayında yüzde 2,63 oranında yükselmiş, grup senelik enflasyonu 2,48 puan çoğalışla yüzde 60,24 olmuştur. Bu yarıyılda senelik enflasyon tüm alt gruplarda yükselirken, eylül ayındaki görünümüne benzer biçimde kira ve eriştirme hizmetleri öne çıkan alt gruplar olmuştur. Aylık çoğalışın yüzde 4,87 oranında reelleşmesiyle, kira alt grubunda senelik enflasyon yüzde 41,24’e yükselmiştir. Mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş bilgiler, kira alt grubunda aylık çoğalışın evvelki aya mukayeseyle zayıfladığını ancak yüksek seviyesini gözettiğine işaret etmiştir. Mazot maliyetlerindeki büyümeleri takiben eriştirme hizmetlerinde maliyetler yüzde 1,97 oranını çoğalmıştır. Bu alt grupta senelik enflasyon 4,22 puan yükselişle yüzde 102,20 seviyesine erişirken, otobüs ile şehir içi ve havayoluyla yolcu taşımacılığı öne çıkan kalemler olmuştur. Restoran-otel alt grubu maliyet büyümelerini besin enflasyonundaki görünümle geçimli olarak yemek hizmetleri kalemi çekmiştir. Değişik hizmetler alt grubu maliyetleri üzerinde ise muhtelif bakım-onarım, sağlık hizmetleri ve cümbüş-kültür kalemlerinin yanı gizeme eriştirme sigortası tesirli olmuştur.Temel mülk grubunda senelik enflasyon 2,16 puan çoğalışla yüzde 79,65 olarak hakikatleşmiştir. Beyaz eşya maliyetlerindeki büyümelerin çektiği dayanıklı mülk alt grubunda maliyetler yüzde 2,57 oranında yükselmiş, senelik enflasyon 2,51 puan çoğalışla yüzde 92,47 seviyesine erişmiştir. Yeni sezon geçişinin yaşandığı giyim ve ayakkabı alt grubunda senelik enflasyon 1,01 puan yükselişle yüzde 40,63 olmuştur. Değişik temel mülklerde maliyet çoğalışları genele yayılmış, şahsi bakım mahsulleri ve ev ile alakalı paklik malzemeleri öne çıkan kalemler olmaya devam etmiştir. Bu alt grupta maliyetler yüzde 2,96 oranında çoğalmış ve senelik enflasyon 2,64 puan yükselerek yüzde 85,38 olarak hakikatleşmiştir. Öte yandan, otomobilde yapılan matrah tertip etmesinin aralık ayında belli bir segmentteki vasıtaların maliyetleri üzerinde alt güzergahlı tesir oluşturarak, grup enflasyonunu pozitif etkileyeceği değerlendirilmektedir.Piyasa katılımcıları anketi kasım ayı neticelerine göre enflasyon beklentileri kısa vadelerde bir ölçü yükselirken, daha uzun vadelerde gerilemiştir. 12 ay sonrasına ait enflasyon beklentisi 0,13 puanlık hudutlu bir çoğalışla yüzde 37,47 seviyesine yükselirken, gelecek yirmi dört aya ait enflasyon beklentisi 0,41 puan düşüşle yüzde 20,76, 5 sene sonrasına ait beklenti ise 0,17 puan düşüşle yüzde 9,49 seviyesine gerilemiştir” ifadeleri kullanıldı.ENFLASYONU ETKİLEYEN UNSURLAR VE RİSKLERÖzet metinde enflasyonu etkileyen unsurlar ve tehlikelere ait, “Jeopolitik tehlikelerin dünya genelinde iktisadi faaliyet üzerindeki zayıflatıcı tesiri çoğalarak devam ettir. Önümüzdeki yarıyıla ait küresel büyüme varsayımları alt güzergahlı aktüellenmeye devam etmekte ve resesyonun kaçınılmaz bir tehlike etmeni olduğu değerlendirmeleri yaygınlaşmaktadır.
Türkiye’nin geliştirdiği stratejik kalitede çözüm vasıtaları sayesinde temel besin başta olmak üzere bazı sektörlerdeki talep kısıtlarının negatif tesirleri eksiltilmiş olsa da beynelmilel ölçekte üretici ve harcayıcı maliyetlerinin çoğalış meyli devam ettir. Yüksek küresel enflasyonun, enflasyon beklentileri ve beynelmilel finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir. Bununla birlikte, gelişmiş ülke merkez bankaları yüksek enerji maliyetleri ve talep-arz geçimsizliği ile işgücü piyasalarındaki katılıklara bağlı olarak enflasyonda görülen yükselişin bilave edilenden uzun sürebileceğini vurgulamaktadırlar. Ülkeler arasında değişikleşen iktisadi görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para siyaseti adım ve bağlantılarında ayrışma çoğalarak devam etmektedir. Finansal piyasalarda artan belirsizliklere müteveccih merkez bankaları tarafından geliştirilen yeni destekleyici uygulama ve taşıtlarla çözüm üretme gayretlerinin sürdüğü kollanmaktadır.
Büyümekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarında, küresel tehlike iştahındaki iyileşmeye paralel olarak Kasım ayında hem borçlanma hem de pay senedi piyasalarına girişler olmuştur. Öte yandan gelişmiş ülkelerin uzun vadeli bono faizlerindeki oynaklık ve küresel finansal şartların seyri büyümekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait tehlikeleri canlı yakalamaktadır.Liralaşma taktiği kapsamında atılan siyaset adımlarının da tesiriyle Türkiye’nin Türk lirası türü devlet bonoyu getirileri bu yarıyılda başta uzun vadede olmak üzere benzer ekonomilere göre daha pozitif bir performans sergilemiştir.Enflasyonda kollanan yükselişte; jeopolitik büyümelerin yol açtığı enerji maliyeti çoğalışlarının gecikmeli ve dolaylı tesirleri, ekonomik temellerden uzak maliyetleme yaradılışlarının tesirleri, küresel enerji, besin ve zirai emtia maliyetlerindeki çoğalışların oluşturduğu güçlü olumsuz talep şokları tesirli olmaya devam etmektedir.Uluslarararası emtia maliyetleri ekim ayında hudutlu bir çoğalış sergilemiştir. Küresel arz şartlarında daha belirgin hale gelen zayıflama meyli neticeyi yakın yarıyılda emtia piyasaları üzerindeki baskının rahatlamakta olduğu izlenmektedir. Enerji hariç yakalandığında, emtia maliyetleri ekim ayında bir ölçü gerilemiştir. Dalgalı bir seyrin hâkim olduğu çiğ petrol piyasalarında ise maliyetler talep güzergahlı kararlar neticeyi yükselmiştir. Pozitif stok büyümeleri sonucunda beynelmilel natürel gaz maliyetlerinde daha ılımlı maliyet hareketleri reelleşmektedir. Bu büyümelerin yanı gizeme beynelmilel taşımacılık maliyetlerindeki düşüş meylinin korunduğu kollanmaktadır. Değişik taraftan, yakın yarıyıldaki rahatlamaya rağmen, enerjide birikimli maliyet çoğalışının gecikmeli tesirleri yurt içi maliyetler üzerinde sezilmeye devam etmektedir. Nitekim, ekim ayında yurt içi sanayi enerji tarifelerine natürel gaz maliyetlerindeki çoğalışların gecikmeli tesirleri yansımış, yükselen enerji maliyetleri üretici maliyetleri üzerinde genele yayılan tesirlerde bulunmuştur. Üretici maliyet büyümeleri sektörler bazında araştırıldığında, elektrik ve natürel gaz maliyet ayarlamalarını takiben ehemmiyetli çoğalışlar gösteren elektrik-gaz-buhar ve abuhavalandırma ile çiğ petrol-natürel gaz sektörlerinin yanı gizeme giyim eşyası, arıtılmış edilmiş petrol mahsulleri, inşaat ile bağlantılı olan metalik olmayan mineral mahsuller ile meşrubat sektörlerindeki maliyet çoğalışlarının belirgin olduğu görülmüştür. Enerji kaynaklı büyümelere karşın, mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş üretici maliyetleri ana meyil göstergeleri maliyet bazlı baskıların sürmekle birlikte zayıflama meylinde olduğuna işaret etmiştir.2022’nin ilk yarısında güçlü bir büyüme hakikatleşmiştir. Senenin ikinci yarısına dair lider göstergeler ise zayıflayan dış talebin tesiriyle büyümedeki yavaşlamanın sürdüğüne işaret etmektedir. Sanayi yapımı Eylül ayında mevsim ve takvim tesirlerinden temizletilmiş olarak bir evvelki aya göre yüzde 1,6 oranında daralırken senelik bazda yüzde 0,4 oranında çoğalış kaydetmiştir. Böylelikle senenin ilk iki çeyreğinde yarıyıllık bazda sırasıyla yüzde 1,8 ve 0,8 oranında çoğalış gösteren sanayi yapımı, üçüncü çeyrekte yüzde 4,1 oranında eksilmiştir. Bu yarıyılda çeyreklik bazda sanayi yapımındaki gerileme araç hariç imalat sektörleri geneline yayılmıştır. Perakende satış hacim endeksi PSHE ve kartla yapılan tüketmeler üçüncü çeyrekte çoğalışını sürdürmekle birlikte yarıyıllık bazda çoğalış ivmeleri yavaşlamıştır.İmalat sanayi üzerindeki dış arz kaynaklı baskıların iç arz ve talep kapasitesi üzerinde şimdilik hudutlu olan tesirleri daha belirgin hale gelmektedir. Sanayi imal asıllaşmalarına ek olarak, iktisadi Yönelim Anketi, PMI ve sektörel güven endeksleri gibi anket bazlı göstergeler ile değişik yüksek frekanslı bilgiler iktisadi faaliyette ivme kaybının devam ettiğine işaret etmektedir. İmalat sanayi işletmelerinin kayıtlı iç ve dış piyasa siparişleri ile geleceğe müteveccih sipariş beklentilerine bakıldığında yurt dışı arzda daha belirgin olmak üzere toplam arzdaki zayıf seyrin sürdüğü kollanmaktadır. Şirketlerin geleceğe dair yatırım beklentileri üçüncü çeyrekte yarıyıllık olarak yatay izlerken istihdam beklentileri bir evvelki çeyreğe mukayeseyle düşmüştür. Bu yarıyılda yapılan saha görüşmelerinden edinilen balakalar da iktisadi faaliyete ait söz mevzusu görünümü teyit etmektedir.Üçüncü çeyrekte yarıyıllık bazda istihdam çoğalışı iktisadi faaliyetteki ivme kaybı ile geçimli olarak yavaşlamıştır. Aynı yarıyılda mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş olarak işgücüne katılım oranı 0,4 puan gerilemiştir. Aylık bazda değerlendirildiğinde Eylül ayında işsizlik oranı bir evvelki aya göre 0,3 puan çoğalarak yüzde 10,1 seviyesinde hakikatleşmiştir. Anket göstergeleri ve yüksek frekanslı bilgiler ise istihdamdaki çoğalış meylinin ivme kaybetmekle birlikte korunduğuna işaret etmektedir. Değişik taraftan, istihdam kazanımları benzer ekonomilere göre salgın sonrası yarıyıl araştırıldığında daha pozitif izlemektedir. Özellikle istihdam çoğalışına katkı veren sektörler dikkate alındığında büyüme dinçlerinin yapısal kazanımlarla desteklenmekte olduğu görülmektedir.Enerji ve altın ithalatındaki yüksek seyir cari operasyonlar balansını negatif etkilemeye devam etmektedir. Cari Operasyonlar Balansı eylül ayında 3 milyar ABD doları sarih verirken, seneliklendirilmiş cari sarih 5,7 milyar ABD doları çoğalışla 39,2 milyar ABD doları seviyesinde hakikatleşmiştir. Ekim ayına ait geçici dış ticaret bilgileri ihracattaki ivme kaybının sürdüğüne işaret etmektedir. Enerji ve altın hariç olarak yavaşlama kaydeden ithalat ise yüksek izleyen enerji ve altın ithalatının tesiriyle eforunu gözetmektedir. Dış ticaret sarihinde enerji başta olmak üzere emtia maliyetlerindeki çoğalış kaynaklı kollanan yükselişe rağmen hizmet kazançlarında süregelen çoğalış meyli cari operasyonlar balansını desteklemeyi sürdürmektedir. Büyümenin kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin payı çoğalırken, turizmin cari operasyonlar balansına beklentileri aşan güçlü katkısı devam etmektedir. Bunun yanında, enerji maliyetlerindeki yüksek seyir ve ana ihracat pazarlarının resesyona girme olasılığı cari denge üzerindeki tehlikeleri canlı yakalamaktadır. Cari operasyonlar balansının sürdürülebilir seviyelerde kalıcı hale gelmesi, maliyet kararı için ehemmiyet talep etmektedir” denildi.PARA SİYASETİPara siyasetiyle alakalı olarak ise şu ifadeler yer aldı: “Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne müteveccih tehlikelerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne miktarda hakimiyet altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, tedbirli bir yaklaşımla sürdürülebilir maliyet kararı gayesine erişilmesi odağında belirlenecektir.Para siyasetinde sürdürülebilir maliyet kararı maksadı istikametinde finansal karara müteveccih tehlikeleri de koruyan liralaşma odaklı bir yaklaşım sergilenmeye devam edilecektir. Kredilerin büyüme sürati ve ulaşılan finansman kaynaklarının emeline uygun biçimde iktisadi faaliyet ile buluşması yakından takip edilmektedir. Ayrıca, son yarıyılda belirgin biçimde açılan politikakredi faizi makasının bülten edilen makroihtiyati tedbirlerin katkısı ile geldiği denge yakından takip edilmektedir.
Heyet, parasal aktarım mekanizmasının faalliğini destekleyecek taşıtlarını kararlılıkla kullanmaya devam edecek ve ilave tedbirleri devreye alacaktır. Bu çerçevede, Liralaşma Taktiği kapsamında uygulanmakta olan Türk lirası mevduata mutasyonu teşvik eden niyetler bitirilmiş olup bankaların yabancı para mevduatları için kuruluş edilen lüzumlu karşılıklara uygulanan komite oranları sene sonundan itibaren yalnızca Türk lirası mevduatın payına ait belirlenen gayelere göre farklılaştırılacaktır.Heyet, sürdürülebilir maliyet kararı ve finansal kararın kuvvetlendirilmesi için atılan ve kararlılıkla uygulanan adımlar ile birlikte, küresel barış etrafının yine kuruluş edilmesiyle dezenflasyonist sürecin başlayacağını öngörmektedir. Eksilen dış talebin toplam arz şartları ve imal üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir. Küresel büyümeye müteveccih belirsizliklerin ve jeopolitik tehlikelerin daha da çoğaldığı bir yarıyılda sanayi yapımında tutulan ivmenin ve istihdamdaki çoğalış trendinin sürdürülmesi ile talep ve yatırım kapasitesindeki yapısal kazanımların devamlılığı açısından finansal şartların destekleyici olması kritik ehemmiyet talep etmektedir.Heyet, söz mevzusu küresel belirsizlik ve tehlikelerin yatırım ve imal kapasitesi üzerinde oluşturabileceği tesirleri ön akdikeni bir anlayışla en aza indirebilmek ve bu biçimde talep aralıksızının ve cari fazla kapasitesinin korunması emeliyle şirketlerin yapıma müteveccih faaliyetlerinin finansman maliyetlerinin uygun seviyede belirlenmesini değerlendirmiştir. Bu çerçevede Heyet, siyaset faizinin 150 baz puan düşürülmesine karar vermiştir. Heyet, mevcut siyaset faizinin küresel talebe ait artan tehlikeleri dikkate alarak yeterli seviyede olduğunu değerlendirmiş, ağustos ayında başlatılan faiz indirim döngüsünün sonlandırılmasına karar vermiştir.Maliyet kararının sürdürülebilir bir biçimde müesseseselleşmesi emeliyle TCMB’nin tüm siyaset vasıtalarında kalıcı ve kuvvetlendirilmiş liralaşmayı teşvik eden geniş kapsamlı bir siyaset çerçevesi gözden geçirme süreci devam etmektedir. Bu süreçte, siyaset vasıtalarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, APİ fonlamasının güvence yapısında Türk lirası türü varlıkların artırılması, para değiş tokuşu swap ölçüsünün kademeli biçimde eksiltilmesi ve döviz rezervlerinin kuvvetlendirilmesi güzergahında geliştirilmesine odaklanılacaktır.Değerlendirme süreçleri bitirilen kredi, güvence ve likidite siyaset adımları para siyaseti aktarım mekanizmasının aktifliğinin kuvvetlendirilmesi için kullanılmaya devam edilecektir. Uzun vadeli, sabit getirili ve Türk lirası varlıklara talebin yükselerek getiri çarpığının parasal aktarımın aktifliği doğrultusundaki seyri yakından izlenmektedir. Heyet, kredilerin büyüme süratiyle birlikte, gayeli alanlarda bereketlilik kazanımları sağlayan kredilerin finansman maliyetlerinin de aktarımın korunmasını sağlayacak biçimde gelişimini gözetecektir.Bu çerçevede, Türk lirası likiditesinde ve dağılımında yaşanan büyümelerin mevduat ve kredi maliyetlemeleri üzerindeki tesirleri, döviz kurundaki büyümelerin enflasyon üzerindeki tesirleri, kur gözetmeli mevduat mahsullerine müteveccih büyümelerin ters para ikamesi, döviz piyasalarının derinliği ve kararı ve maliyet kararı üzerindeki tesirleri inceleme edilmekte ve zorunlu siyaset tedbirleri oluşturulmaya devam edilmektedir.Parasal aktarım mekanizmasının faalliğini kuvvetlendirmek emeliyle uygulanacak siyasetler aralık ayında açıklanacak olan 2023 Seneyi Para ve Kur Siyaseti metninde kapsamlı olarak bülten edilecektir.TCMB, maliyet kararı temel emeli istikametinde enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 gayesine ulaşıncaya kadar elindeki tüm vasıtaları Liralaşma Taktiği çerçevesinde kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.Maliyetler genel seviyesinde sağlanacak karar, ülke tehlike primlerindeki düşüş, ters para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki çoğalış meylinin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik kararı ve finansal kararı pozitif etkileyecektir. Böylelikle, yatırım, imal ve istihdam çoğalışının sağlıklı ve sürdürülebilir bir biçimde devamı için uygun zemin oluşacaktır.Heyet, maliyet kararının sağlanması için, güçlü bir siyaset koordinasyonuyla tüm paydaşları kapsayan bütüncül bir makro siyaset bileşimi oluşturulmasını desteklemektedir.Heyet, kararlarını transparan, öngörülebilir ve bilgi odaklı bir çerçevede almaya devam edecektir.”