Japonya’nın tartışma yaratan radyoaktif atık su tahliyesi

UAEA bugün, Japonya’nın, Fukuşima Nükleer Santrali’nde biriken atık suyun denize tahliyesi tasarısının güvenlik standartlarıyla geçimli olduğunu bildirmişti.

Ancak ulustan ve hükümetten değişik tepkiler söz mevzusu. Peki radyoaktif madde neden denize dökülüyor ve ne cins tehlikeler mevcut?

NEDEN RADYOAKTİF MADDE DENİZE DÖKÜLÜYOR?

CNN International’ın haberine göre devirici 2011 zelzeleyi ve tsunami, Fukushima Nükleer Santrali’nin efor kaynağına ve soğutma sistemlerine hasar vererek reaktör çekirdeklerinin fazla ısınmasına ve santral içindeki suyu yüksek oranda radyoaktif maddeyle pislemesine neden oldu. O zamandan beri, reaktörlerdeki yakıt yıkıntılarını soğutmak için yeni su pompalandı. Aynı zamanda, yer altı ve yağmur suları sızarak artık depolanması ve arıtılması gereken daha fazla radyoaktif atık su oluşturdu.

Devlete ait elektrik firmayı Tokyo Electric Power Company TEPCO, şu anda 1.32 milyon metrik ton atık suyu kapsayacak biçimde binden fazla devasa tank inşa etti. Ancak alan süratle eksiliyor. İşletme, daha fazla tank inşa etkenin bir alternatif olmadığını ve kuruluşu tehlikesiz bir biçimde hizmet dışı vazgeçmek için yer açması gerektiğini söylüyor ki bu, kuruluşların dekontamine edilmesini, yapıların sökülmesini ve her şeyin tamamen kapatılmasını kapsayan bir süreç.

NE CİNS TEHLİKELER MEVCUT?

TEPCO, radyoaktif atık suyun bazı riskli elementler kapsadığını, ancak bunların çoğunun sudan çıkarılabileceğini söyledi. Ancak gerçek mesele, radyoaktif trityum ismi verilen ve alınamayan bir hidrojen izotopu. Çünkü şu anda bunu yapacak bir teknoloji mevcut değil.

Ancak Japonya hükümeti ve IAEA, kirlenmiş suyun yüksek oranda seyreltileceğini ve on seneler süresince yavaş yavaş salınacağını öne sürüyor. Bu da sürecin beynelmilel güvenlik ve etraf tertip etmelerini karşılayacağı anlamına geliyor.

IAEA raporunda Grossi, arıtılmış suyun denize boşaltılmasının “insanlar ve etraf üzerinde bakımsızlık edilebilir bir radyolojik tesire” sahip olacağını söyledi. Ancak uzmanlar bunun oluşturduğu tehlike mevzusunda ikiye ayrılınmış vaziyette.

Kanada Nükleer Güvenlik Komiteyi, trityumun kendisinin cilde nüfuz edemeyecek kadar cılız olduğunu ancak ‘fazla ölçüde’ harcanırsa kanser tehlikesini artırabileceğini söylüyor. Bu arada, Amerika Birleşik Devletleri Nükleer Tertip Etme Kurulu da ‘ışınıma maruz kalmanın bazı sağlık tehlikeleri oluşturabileceğini’ kabul etti ancak ‘herkesin her gün az ölçüde trityuma maruz kaldığını’ da ilave etti.

Atık su salınım tasarısını değerlendirmek için Pasifik Adası Forumu ile beraber çalışan bir grup beynelmilel bilim insanı arasında yer alan Manoa’daki Hawaii Üniversitesi’ndeki Kewalo Deniz Laboratuvarı’nın idareyicisi Robert H. Richmond ise tasarının detaylarını araştırdıktan sonra tasarıyı ‘nasihat edilmeyen’ ve erken olarak nitelendirdi.

Richmond atık suyu seyreltmenin, deniz ytaşamı üzerindeki tesirini eksiltmek için yeterli olmayabileceğinden kaygılandığını belirtti. Richmond’a göre trityum nebatlar, hayvanlar ve bakteriler de dahil olmak üzere gıda zincirinin muhtelif seviyelerinden geçebilir ve biyolojik olarak birikebilir.

RADYOAKTİF SU DENİZE NASIL VAZGEÇİLECEK?

İlk olarak atık su, tüm çıkarılabilir hasarlı elementleri filtrelemek için arıtılacak. Su daha sonra tanklarda depolanacak ve hala ne kadar radyoaktif olduğunu ölçmek için inceleme edilecek. Atık su daha sonra pak su başına 1.500 bekerel trityuma seyreltilecek.

Dünya Sağlık Teşkilatı 10.000’e izin verirken, Amerika Birleşik Devletlerinin litre başına 740 gibi daha tutucu bir hududu mevcut. Seyreltilmiş su daha sonra kıyı sarihlerindeki bir denizaltı tünelinden Pasifik Okyanusu’na vazgeçilecek. IAEA dahil olmak üzere üçüncü taraflar, tahliyeyi özgür vazgeçilmesi sırasında ve sonrasında tüm süreci izleyecek.

ÜLKELER NE DİYOR?

Tasarı karmaşık tepkilerle karşılaştı.

Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı 2021’de yaptığı bir açıklamada Japonya’nın kararı mevzusunda transparan olduğunu ve küresel olarak kabul edilen nükleer güvenlik standartlarını izliyor gibi göründüğünü söylemesiyle Japonya’yı destek ver. Tayvan Atom Enerjisi Konseyi de salınan trityum ölçüsünün tespit hududunun altında olduğunu ve Tayvan üzerindeki tesirinin asgari seviyede olacağını söyledi.

Çin’in Tokyo Büyükelçisi Jianghao ise açıklamasında muhtelif ülkelerdeki nükleer santrallerin su tahliye ettiğini, ancak tahliye edilen bu suyun, erimiş çekirdekle temas halinde olan lekeli su değil, soğutma suyu olduğuna dikkat çekti. Büyükelçi Jianghao, tasarıda bir çok bilinmeyen olduğunu ve suyun boşaltılmasının bir eşi olmadığını ifade ederek harekâtın şipşak askıya alınması gerektiğini belirtti. Büyükelçilikten bugün yapılan açıklamada “Fukushima nükleer lekeli suyu, çoğu bu düzeyde tesirli bir arıtma teknolojisine sahip olmayan 60’tan fazla radyonüklid cinsi kapsar. Japon operasyona sisteminin faalliği ve sürdürülebilirliği, yeterli yetkili doğrulamadan yoksundur” ifadeleri yer aldı.

Avustralya ve Yeni Zelanda da dahil olmak üzere Pasifik adalarından oluşan hükümetler arası bir grup olan Pasifik Adaları Forumu Genel Sekreteri de Ocak ayında “ciddi kaygıları” dile getiren ortak metin yayımladı ve “Rastgele bir okyanus salınımına izin verilmeden evvel daha fazla bilgiye gereksinim var. Geleceklerinin emniyette ve emniyette olmasını sağlamak için çalışmayı çocuklarımıza ve torunlarımıza borçluyuz” dedi.

ULUS NE DİYOR? 

Bölge durgunlarında da değişik yorumlar ve evhamlar söz mevzusu.

Bazı alıcılar, bazı mahsullerin atık su salınımından etkilenebileceği fobisiyle deniz mahsulleri ve deniz tuzu stoklamaya başladı. Reuters’in bildirdiğine göre , Güney Kore’de mağaza sahipleri satışlarının son zamanlarda iki katına çıktığını söylemesiyle deniz tuzu maliyetleri fırladı. Bu senenin başlarında, başşehir Tokyo’da yaşayanlar tasarıyı protesto etmek için de caddelere döküldü.

Asahi Shimbun tarafından Mart ayında yapılan bir anket, milletin %51’inin atık su salınımını desteklediğini, %41’inin ise karşı çıktığını ortaya koydu.