Çin’den ‘Wagner’ yorumu

Çin yönetimi, Rusya’da Yevgeniy Prigojin’in kurucusu olduğu paralı asker grubu Wagner’in idareye başkaldırısıyla ortaya çıkan krizi bu ülkenin “iç işi” olarak görüyor. Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada, “Bu Rusya’nın iç işidir. Çin, Rusya’nın dostane bir komşusu ve yeni yarıyılda kapsamlı stratejik koordinasyon ortağı olarak milli kararını sürdürmesini, kalkınma ve refaha erişmesini destekliyor.” ifadesi kullanıldı. Açıklama, Rusya Dışişleri Bakan Destekçisi Andrey Rudenko’nun tasarısız bir ziyaretle Çin’e gelerek yürüttüğü temasların ardından geldi. Rudenko, Dışişleri Bakanı Çin Gang ve Bakan Destekçisi Ma Caoşu ile görüşmüştü. Rus diplomatın Çin Gang ile görüşmesinde “ortak evham mevzusu olan beynelmilel ve bölgesel sorunların tartışıldığı” belirtilmişti. Rudenko ile mevkidaşı Ma’nın başkanlık ettiği kurullar arası görüşmede, tarafların, “iki ülke liderlerinin vardığı uzlaşma yönünde zorlu ve karışık bir vaziyet talep eden beynelmilel civarda zamanında bağlantı kurarak ortak çıkarlarını gözetmelerinin ehemmiyet taşıdığının” altını çizilmişti. Taraflar, Şanghay İşbirliği Teşkilatının ŞİÖ bölgesel barış ve kararı sağlamadaki rolüne işaret ederek, “teşkilatın sıhhatli ve sürdürülebilir gelişimi için dayanışmayı ve işbirliğini kuvvetlendireceklerini” bildirmişti. Özel güvenlik işletmeyi Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin, Rus ordusunu Wagner’e hamle tertip etmekle yargılayıp karşılık vermekle tehdit etmiş, Wagner savaşçıları Ukrayna’yı terk ederek huduttaki Rostov bölgesine girmişti. Bu vaziyet üzerine Federal Güvenlik Servisi FSB, “silahlı başkaldırı” yargılamasıyla ceza davası açmıştı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Wagner’in başkaldırısını “vatana hıyanet” olarak nitelendirmişti. Prigojin, Moskova’ya gideceklerini açıklamış, Kremlin yönetimi ise ülkenin pek çok bölgesinde güvenlik tedbirlerini artırmıştı. Yevgeniy Prigojin’in dün, Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’nun Rusya’da gerilimi eksiltme teklifini kabul ettiği bildirilmişti. Prigojin, Rus kanı dökülmesinin mesullüğünü kavradıklarını ve kafilelerini geri çevirerek tasarıya göre saha kamplarına geri döneceklerini açıklamıştı. Kremlin Lafçısı Dmitriy Peskov, Prigojin’e müteveccih açılan ceza davasının kapanacağını belirterek, başkaldırıcı liderinin Belarus’a gideceğini bildirmişti. Çin’in Amerika Birleşik Devletleri ile jeostratejik rekabetinin ve bölgesel gerilimlerin çoğaldığı bir yarıyılda başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı, Pekin idaresini “ortak düşman” algısıyla eş alan okumalarla karşı karşıya olan Moskova ile yakınlaştırmıştı. Çin ve Rus liderlerinin, savaşın başlamasında hemen evvel, 4 Şubat 2022’de Putin’in Pekin Kış Olimpiyatları için Çin’e yaptığı ziyaretteki görüşmede, “iki ülke arasındaki arkadaşlığın limitinin olmadığına” vurgu yapan ortak açıklaması, Pekin idaresinin kısa vakit sonra başlayacak savaştan haberdar olduğu ve örtülü onay verdiğinin işareti diye açıklanmıştı. Çin, her ne kadar savaşın ardından Rusya’ya müteveccih beynelmilel yaptırımlara katılmasa da Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ile ekonomik ilişkilerine hasar vermemek için yaptırımların çerçevesine büyük miktarda uymuştu. Öte yandan Pekin, yaptırımların Avrupa ile Rusya arasındaki alışverişleri kısıtlamasıyla istikamet değiştiren ticaretten de hasılat sağlamış, savaşın ardından iki ülke arasındaki ticaret hacminin, başta enerji alanında çoğaldığı kollanmıştı. Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa, Rusya’ya savaşta silah takviyeyi sağlamaması güzergahında Çin’i uyarırken Pekin, doğrudan silah satışı yapmasa da Moskova ile ortak askeri tatbikatlar dahil askeri işbirliğini sürdürmüştü. Çin, savaşın sene dönümü olan 24 Şubat’ta krizin politik çözümü için tekliflerini kapsayan 12 maddelik “tavır evrakı”ni açıklamış, dokümanda gerginliklerin evreli eksiltilerek mütarekenin sağlanması gerektiği vurgulanmıştı. Mütareke teklifi, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği’nin yanı gizeme teklifi cephedeki fiili vaziyetin onaylanması olarak idrak eden Ukrayna tarafından da kabul görmemişti. Kiev yönetimi, bu şartlardaki bir barışın “savaşın dondurulması” anlamına geleceğini dile getirmişti. Rusya da Çin’in görüşüne umursadığını ancak mevcut şartlarda Ukrayna sorununun çözümünde barış yoluna geçişin sağlanması için zorunlu şartların oluşmadığını bildirmişti. Devlet Başkanı Şi, 20-22 Mart’ta Moskova’yı ziyaretinde Ukrayna meselesine politik çözüm çağrısında bulunmuş ancak ziyarette Pekin ile Moskova arasında stratejik işbirliğinin küresel ebatta genişletilmesine yapılan vurgu, Çin’in Rusya’ya takviyesini sürdürdüğünün işareti olarak açıklanmıştı. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, 26 Nisan’da Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile krizin başından beri yaptığı ilk telefon görüşmesinde, ülkesinin politik çözüm için görüşmeler yürütmek üzere Avrasya İşlerinden Mesul Özel Temsilcisi Li Hui’yi Ukrayna, Rusya ve değişik ülkelere yollayacağını belirterek, arabulucu rolünün işaretini vermişti. Bu emelle görevlendirilen Li, 15 Mayıs’ta Ukrayna ile başladığı arabuluculuk turunda Polonya, Fransa, Almanya, Avrupa Birliği ve Rusya başşehirlerini ziyaret ederek temaslarda bulunmuştu.