Şi Cinping yeniden Çin Devlet Başkanı seçildi

Çin Halk Cumhuriyeti lideri Şi Cinping, Milli Millet Kongresi’nde yine Devlet Başkanı seçilerek iktidarını üçüncü yarıyıla taşıdı. Şi, Çin Milli Millet Kurultayının ÇUHK başşehir Pekin’de devam eden 14. yarıyılının 1. Genel Kurulu’nda, tek aday olduğu oylamada, delegelerin rey birliği ile üçüncü kere devlet başkanı seçildi. Kurultayda devlet başkanı takviyeciliğine Han Cıng, meclis başkanlığına ise Cao Licı seçildi. Anadolu Ajansının haberine göre; Şi, Cao ve Han, yemin ederek görevlerine başladı. Daha evvel 2013 ve 2018’de iki kere devlet başkanı seçilen, 10 yıldır görev yapan Şi, 5 seneliğine yine seçilerek, Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde devlet başkanlığını üçüncü dönme taşıyan ilk ad oldu. Şi, ayrıca Merkezi Askeri Komite Başkanlığına da yine seçilerek ordunun başındaki başkumandan konumunu sürdürdü. Şi’nin devlet başkanlığını üçüncü yarıyılda sürdüreceğinin işareti, Çin Tüzüğü’nda 2018’de yapılan farklılıkla verilmişti. Farklılıkla devlet başkanının görev vaktini iki yarıyılla sınırlayan kural kaldırılmış, böylece Şi’nin üçüncü yarıyılının önü açılmıştı. 69 yaşındaki Şi, ülkeyi idareyen Çin Komünist Partisinin ÇKP Ekim 2022’de tertip ettiği 20. Milli Kongresi’nde üçüncü kere parti genel sekreterliğine seçilerek Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurucusu Mao Zıdong’dan bu yana parti idareyiciliğini iki yarıyıldan fazla sürdüren ilk lider olmuştu. Tek parti iktidarının olduğu, parti ve devlet idaresinin iç içe geçtiği Çin’de üst düzey devlet görevleri parti iktidarının uzantısı olarak görülüyor ve aynı yetkililerce yerine getiriliyor. Şi, mevcut haliyle 1982 Tüzüğü ile kurulan devlet başkanlığı makamında iki yarıyıldan fazla kalan ilk lider olacak. Çin Halk Cumhuriyeti’nin ÇHC 1949’da kurulmasının ardından devlet başkanlığı ilk kere 1954 Tüzüğü’nda “ÇHC Başkanlığı” ismiyle oluşturuldu. Ülkenin kurucu lideri Mao, 1954-1959 senelerinde 5 sene vakitle görevi sürdürdükten sonra devretti. Ancak sonrasında, Kültür Devrimi senelerindeki politik çekişme ve tasfiyeler sebebiyle makam ya boş kaldı ya da vekaleten sürdürüldü. Kültür Devrimi’nin ardından 1975’te kabul edilen Tüzük ile ÇHC Başkanlığı lağvedilirken partinin devlet üzerindeki otoritesi yine vurgulandı. Mao’nun 1976 senesindeki vefatının ardından iktidarın tek elde bir araya gelmesini engelemeye müteveccih arayışlar içinde “Devlet Başkanlığı” 1982 Tüzüğü ile yine yapılandırıldı. Dıng Şiaoping’in “yüksek lider” kabul edildiği bu yarıyılda parti genel sekreterliği, devlet başkanlığı, başbakanlık ve orduyu yönet eden Merkezi Askeri Komite’un başkanlığının ayrı şahıslarca üstlenilmesi ve bu sayede efor yoğunlaşmasının önlenmesi kastedildi. Ancak 1989’de Tienanmın Meydanı’ndaki protestoların mahlukatı iç politik kriz, parti, devlet ve ordu liderliğinin yine tek elde bir araya gelmesini getirdi. Reform ve dışa açılma politikasının izlendiği, idarede müesseseselleşme meylinin öne çıktığı bu yarıyılda, devlet başkanlığına iki yarıyıl hududu getirilmesi iktidarın çatışmasız devrini sağlayacak yöntem olarak görüldü. Şi’den evvel 1993-2003 senelerinde Ciang Zımin, 2003-2013 senelerinde Hu Cintao, iki yarıyıl devlet başkanlığı yaptıktan sonra devlet ve parti görevlerinden dağıldı. Çin liderinin yakın yarıyıldaki teamüllerden değişik olarak iktidarını üçüncü yarıyıla taşıması, Şi’nin yeni yarıyılda “tek adam” konumunun pekiştiğinin işareti olarak görülüyor. Şi’nin “Yeni Yarıyılda Çin Kişiliğinde Sosyalizm” ismi verilen düşünceleri, Parti Anayasayı’ne ve Tüzük’ya girmiş, ÇKP’nin 2021’de parti tarihine ait aldığı kararda, Şi, Mao ve Dıng ile beraber “düşünce kurucu önder” olarak belirlenmişti. Geçen seneki ÇKP Kongresi’nde partinin üst idare kadrolarına Şi’ye yakın adlar seçilirken Parti Anayasayı’nde yapılan farklılıkla Şi’nin partinin “çekirdek lideri” olduğu ve düşüncelerinin ÇKP iktidarına kılavuzluk edeceği vurgulanmıştı.