Merkez Bankası buluşma özeti yayımlandıMerkez Bankası buluşma özetinde parasal aktarım mekanizmasının faalliğini destekleyecek vasıtaların kararlılıkla kullanılmaya devam edileceği ve fonlama kanalları başta olmak üzere tüm siyaset vasıta setinin liralaşma maksatlarıyla geçimli hale getirileceği kaydedildi.Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Aralık ayı Para Siyaseti Heyeti PPK buluşma özetini yayımladı. Özette enflasyon büyümeleriyle alakalı, “Harcayıcı maliyetleri kasım ayında yüzde 2,88 oranında yükselmiş, senelik enflasyon 1,12 puan düşüşle yüzde 84,39 olarak asıllaşmıştır. Senelik enflasyondaki düşüşte enerji ve temel mülk gruplarının tesiri tanımlayıcı olurken, aylık bazda besin grubu maliyet büyümeleri öne çıkmıştır. Temel mülk grubunda senelik enflasyon tüm alt gruplarda gerilerken, enerji grubunda maliyetler ılımlı izlemiş ve grup senelik enflasyonu baz tesiriyle düşüş kaydetmiştir. Besin grubunda genele yayılan maliyet çoğalışları izlenirken, grup senelik enflasyonundaki çoğalışta taze meyve ve sebze kaleminin yanı gizeme süt ve süt mahsulleri maliyetlerindeki yükselişin tesiri bariz olmuştur. Üretici maliyetleri aylık çoğalış oranı elektrik, natürel gaz imalatının yanı gizeme arıtılmış petrol mahsulleri ile ana metal sanayi maliyetlerindeki düşüşler liderliğinde ehemmiyetli miktarda yavaşlamış, bu istikamette üretici senelik enflasyonu gerilemiştir.Besin ve içkisiz meşrubat grubu senelik enflasyonu 3,50 puan yükselerek yüzde 102,55 seviyesine erişmiştir. Maliyet çoğalışlarının grup geneline yayıldığı izlenirken, senelik enflasyon işlenmemiş besinde 5 puan yükselişle yüzde 97,24, işlenmiş besinde ise 2,03 puan çoğalışla yüzde 107,35 olarak asıllaşmıştır. Mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş bilgiler, işlenmemiş besin grubunda taze meyve ve sebze maliyetlerindeki yükselişin kasım ayında süratlendiğine işaret ederken, bu büyümede tarla-sera geçişindeki kumpassızlıklar ile meyvelerde endekse yeni giren mahsullerin tesiri öne çıkmıştır. İşlenmemiş besin alt grubu maliyetindeki çoğalışta taze meyve ve sebzeye ek olarak başta süt maliyetleri olmak üzere pirinç, patates ve bakliyat maliyet büyümelerinin tesiri sezilmiştir. İşlenmiş besin maliyetlerinde görülen çoğalışta ham süt maliyetlerinin yansımalarının izlendiği peynir ve değişik süt mahsulleri başta olmak üzere, ekmek-hububatlar, katı-akışkan yağlar, içkisiz meşrubatlar ile konserve sebze mahsullerinin tesiri tanımlayıcı olmuştur.Enerji maliyetleri kasım ayında yüzde 1,28 ile son aylara mukayeseyle ılımlı izlemiş, grup senelik enflasyonu baz tesiriyle 10,06 puanlık düşüşle yüzde 118,00 seviyesine gerilemiştir. Kasım ayı maliyet çoğalışında mazot maliyetlerinde kollanan yüzde 1,19’luk yükselişin tesiri sezilmiştir. Bu yarıyılda ağ suyu maliyetleri yüzde 3,33 oranında çoğalmış, beynelmilel propan ve bütan maliyetlerindeki büyümeleri takiben tüp gaz maliyetlerinde yüzde 2,73 oranında yükseliş asıllaşmıştır. Lider göstergeler çiğ petrol maliyetlerindeki gerilemeye istinaden, aralık ayında mazot maliyetleri liderliğinde enerji maliyetlerinde düşüşe işaret etmektedir.Hizmet maliyetleri kasım ayında yüzde 2,18 oranında yükselmiş, grup senelik enflasyonu 0,48 puan çoğalışla yüzde 60,72 olmuştur. Bu yarıyılda senelik enflasyon kira ve haberleşme hizmetlerinde yükselirken, değişik alt gruplarda gerileme kaydetmiştir. Mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş bilgilerle araştırıldığında, kira aylık çoğalışında bir evvelki ay kollanan yavaşlama kasım ayında da devam etmiştir. Haberleşme alt grubunda maliyetlerin yüzde 2,96 oranında yükselmesinde telefon görüşmesi ve internet fiyatları tanımlayıcı olurken, bu grupta senelik enflasyon yüzde 29,17’ye yükselmiştir. Değişik hizmetler alt grubunda maliyetler aylık bazda yüzde 1,41 oranında çoğalış kaydetmiş, bakım-onarım, cümbüş-spor hizmetleri, ev içi hizmetler ve sigorta hizmetleri öne çıkan kalemler olmuştur. Restoran-otel grubunda maliyetler yemek hizmetlerinin çekmesiyle yüzde 3,18 oranında yükselmiş, senelik enflasyon ise baz tesiriyle yüzde 80,30 seviyesine gerilemiştir. Maliyetlerin görece yatay izlediği eriştirme hizmetlerinde senelik enflasyon 1,54 puan düşüş kaydetmiştir.Temel mülk grubunda senelik enflasyon 3,54 puan düşüşle yüzde 76,11 olarak asıllaşmıştır. Bu yarıyılda beyaz eşya, mobilya ve araba maliyetlerindeki büyümelerin çektiği dayanıklı mülk alt grubunda maliyetler yüzde 2,46 oranında çoğalmış, ancak senelik enflasyon baz tesiriyle 2,97 puan eksilerek yüzde 89,50 olarak asıllaşmıştır. Dayanıklı tüketim mülkleri sektöründe üretici ve harcayıcı maliyetlerinin seyrine dair yapılan tahliller, üretici maliyet büyümelerinin kısa vakit zarfında harcayıcı maliyetlerine yansıtılması neticesinde, bu grupta üretici ile harcayıcı senelik enflasyonlarının eş seviyelerde olduğuna işaret etmektedir. Değişik temel mülklerde, şahsi bakım mahsulleri ve ev ile alakalı paklik malzemelerinin öne çıkmaya devam etmesiyle aylık bazda yüzde 2,17 oranında çoğalış kollanırken, senelik enflasyon 3,74 puan eksilişle yüzde 81,64 olarak asıllaşmıştır. Kasım ayında maliyetler giyim ve ayakkabı alt grubunda mevsimsu baskın meylinin aksine aylık bazda yüzde 1,54 oranında gerilemiş, senelik enflasyon 4,41 puan düşüşle yüzde 36,22 olmuştur.Aralık ayı piyasa katılımcıları anketi neticelerine göre enflasyon temennileri gerilemiştir. Cari sene sonu enflasyon temennisi 1,26 puanlık eksilişle yüzde 66,80’e işaret etmektedir. On iki ay sonrasına ait enflasyon temennisi 2,55 puan alt güzergahlı aktüellemeyle yüzde 34,92, gelecek yirmi dört aya ait enflasyon temennisi 0,20 puan düşüşle yüzde 20,56, beş sene sonrasına ait temenni ise 0,38 puan gerilemeyle yüzde 9,11 olmuştur” denildi.ENFLASYONU ETKİLEYEN UNSURLAR VE RİSKLERÖzet metinde enflasyonu etkileyen unsurlara ait, “Açıklanan lider bilgiler devam et olan jeopolitik tehlikelerin ve faiz çoğalışlarının da tesiri ile gelişmiş ülke ekonomilerinde resesyona dair evhamların devam ettiğine işaret etmektedir.
Türkiye’nin geliştirdiği stratejik kalitede çözüm vasıtaları sayesinde temel besin başta olmak üzere bazı sektörlerdeki talep kısıtlarının negatif tesirleri eksiltilmiş olsa da beynelmilel ölçekte üretici ve harcayıcı enflasyonu yüksek seviyelerini sürdürmektedir. Yüksek küresel enflasyonun, enflasyon temennileri ve beynelmilel finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir.Ülkeler arasında değişikleşen iktisadi görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para siyaseti adım ve irtibatlarında ayrışma çoğalarak devam etmektedir. Finansal piyasalarda artan meçhullüklere müteveccih merkez bankaları tarafından geliştirilen yeni destekleyici uygulama ve taşıtlarla çözüm üretme gayretlerinin sürdüğü kollanmaktadır. Ayrıca finansal piyasalar, artan serinkanlılık tehlikelerine karşı faiz çoğalışı yapan merkez bankalarının faiz artırım döngülerini yakında sonlandıracağını temennilerine yansıtmaya başlamıştır.Büyümekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarında, küresel tehlike iştahındaki iyileşmeye paralel olarak aralık ayında hem borçlanma hem de pay bonoyu piyasalarına girişler devam etmiştir. Öte yandan gelişmiş ülkelerin uzun vadeli bono faizlerindeki oynaklık ve küresel finansal şartların seyri büyümekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait tehlikeleri canlı yakalamaktadır.Liralaşma Taktiği kapsamında atılan siyaset adımlarının da tesiriyle Türkiye’nin Türk lirası türü devlet senedi getirileri bu yarıyılda başta uzun vadede olmak üzere eş ekonomilere göre daha pozitif bir performans sergilemiştir.
Enflasyonda kollanan yükselişte; jeopolitik büyümelerin yol açtığı enerji maliyeti çoğalışlarının gecikmeli ve dolaylı tesirleri, ekonomik temellerden uzak maliyetleme yaradılışlarının tesirleri, küresel enerji, besin ve zirai emtia maliyetlerindeki çoğalışların oluşturduğu güçlü olumsuz talep şokları tesirli olmuştur.Beynelmilel emtia maliyetlerinde kasım ayında düşüş kollanmıştır. Alt gruplar bazında endüstriyel metal maliyetleri çoğalış kaydederek değişik alt gruplardan ayrışmıştır. Beynelmilel çiğ petrol maliyetleri kasım ayında bir ölçü gerilemiş, söz mevzusu düşüş aralık ayında aşikarlık kazanmıştır. Natürel gaz maliyetlerindeki geri çekilme kasım ayında da devam etmiştir.Beynelmilel taşımacılık maliyetleri düşüş meylini kasım ayında da gözetmiştir. Ayrıca, son aylarda döviz kurları ılımlı bir seyir izlemiştir. Bu büyümelerle üretici maliyetlerinde aylık çoğalış oranı elektrik, natürel gaz imalatının yanı gizeme arıtılmış petrol mahsulleri ile ana metal sanayi maliyetlerindeki düşüşler liderliğinde ehemmiyetli miktarda yavaşlamış ve üretici senelik enflasyonu gerileme kaydetmiştir. Senelik enflasyon ana sanayi grupları bazında araştırıldığında, enerjide daha bariz olmak üzere, tüm alt gruplarda eksiliş göstermiştir. Sektörel olarak araştırıldığında ise elektrik, natürel gaz imalatı, arıtılmış edilmiş petrol mahsulleri ve ana metal sanayi maliyetlerinde düşüş kollanırken, değişik madencilik ve taş ocakçılığı, ten, kâğıt ve inşaat ile irtibatlı olan metalik olmayan mineral mahsulleri maliyet çoğalışları ile öne çıkmıştır. Mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş üretici maliyetleri ana meyil göstergeleri maliyet baskılarındaki zayıflama meylinin devam ettiğine işaret etmiştir.2022’nin ilk üç çeyreğinde güçlü bir sihrime asıllaşmıştır. 2022 seneyi üçüncü çeyreğinde Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla GSYİH, senelik bazda yüzde 3,9 oranını çoğalırken senenin ilk üç çeyreğinde geçen senenin aynı yarıyılına mukayeseyle sihrime yüzde 6,2 oranında asıllaşmıştır. Üçüncü çeyrekte senelik gelişmenin temel tanımlayıcısı hizmetler sektörü olurken sanayi sektörünün gelişmeye katkısı zayıflayan dış arzın de tesiriyle hudutlu seviyede asıllaşmıştır. Gelişmenin kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin payı artarken, makine-donanım yatırımları ve net ihracat katkısının payı senenin ilk üç çeyreğinde vasati senelik gelişmenin takribî yüzde 62’sini oluşturmuştur.Senenin son çeyreğine dair lider göstergeler ise zayıflayan dış arzın tesiriyle gelişmedeki yavaşlama meylinin sürdüğüne işaret etmektedir. Sanayi yapımı, ekim ayında mevsim ve takvim tesirlerinden temizletilmiş olarak aylık yüzde 2,4, senelik bazda ise yüzde 3,1 oranını çoğalmıştır. Bununla beraber, imal büyümeleri sektörel seviyede araştırıldığında, ihracat yoğunluğu oranla fazla ve tipik olarak yüksek oynaklık sergileyen bilgisayar, elektronik, optik mahsuller ile değişik erişim vasıtaları sektörlerinin imallerinin aylık bazda yüksek oranda çoğaldığı sırasıyla yüzde 27,5 ve yüzde 53,2, söz mevzusu iki sektör dışlandığında ise aylık sanayi yapımı çoğalışının yüzde 0,7 seviyesinde hakikatleştiği kollanmıştır. Çeyreklik olarak ise, Ekim ayı haysiyetiyle dördüncü çeyrekte sanayi yapımı çoğalışı yüzde 2,1 oranında asıllaşırken tipik olarak oynaklık gösteren sektörler dışlandığında sanayi imalindeki çoğalış yüzde 0,6 ile daha hudutlu olmuştur.İmalat sanayi üzerindeki dış arz kaynaklı baskıların iç arz ve talep kapasitesi üzerindeki tesirlerinin şimdilik hudutlu seviyede kaldığı görülmektedir. İktisadi Yönelim Anketi ve PMI gibi anket bazlı göstergeler ile değişik yüksek frekanslı bilgiler iktisadi faaliyette ivme kaybının devam ettiğine işaret etmektedir. İmalat sanayi şirketlerinin kayıtlı iç ve dış piyasa siparişleri ile geleceğe müteveccih sipariş temennilerine bakıldığında son çeyrekte ihracat siparişi temennilerindeki eksilişin yavaşlamakla beraber sürdüğü, iç piyasa siparişi temennilerinin ise yatay izlediği görülmektedir. Bu çerçevede, dış arzdaki zayıflamaya karşın iç arzın oranla daha ılımlı izlediği kollanmaktadır. Nitekim, ekim ayında perakende satış hacim endeksi aylık bazda yüzde 1,4 oranını çoğalırken kasım ayı haysiyetiyle son çeyrekte kartla yapılan tüketmelerdeki çoğalış meyli sürmüştür. Öte yandan, işletmelerin geleceğe dair yatırım ve istihdam temennileri son çeyrekte hudutlu bir ölçüde gerilemiştir.Mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş istihdam ekim ayında aylık bazda yüzde 0,7, çeyreklik bazda ise yüzde 1 oranını çoğalmıştır. Ekim ayında mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş işgücüne katılım oranı ise bir evvelki aya göre 0,4 puan çoğalarak yüzde 53,5 seviyesinde asıllaşmıştır. Bu yarıyılda istihdamdaki çoğalışa karşın işgücüne katılımdaki yükselişin tesiriyle mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş toplam işsizlik oranı, bir evvelki aya göre 0,1 puan çoğalarak yüzde 10,2 seviyesine erişmiştir.Anket göstergeleri ve yüksek frekanslı bilgiler istihdamdaki çoğalış meylinin yavaşlamakla beraber korunduğuna işaret etmektedir. Değişik taraftan, istihdam kazanımları eş ekonomilere göre salgın sonrası yarıyıl araştırıldığında daha pozitif izlemektedir. Özellikle istihdam çoğalışına katkı veren sektörler dikkate alındığında sihrime zindelerinin yapısal kazanımlarla desteklenmekte olduğu görülmektedir.Enerji ve altın ithalatındaki yüksek seyir cari harekâtlar balansını negatif etkilemeye devam etmektedir. Cari harekâtlar balansı ekim ayında 0,4 milyar Amerika Birleşik Devletleri doları sarih verirken, seneliklendirilmiş cari sarih 4,5 milyar Amerika Birleşik Devletleri doları çoğalışla 43,5 milyar Amerika Birleşik Devletleri doları seviyesinde asıllaşmıştır. Kasım ayına ait geçici dış ticaret bilgileri mevsimsu baskınlıktan temizletilmiş olarak ihracat ve ithalatın aylık bazda çoğalış kaydederek bir evvelki ayda asıllaşan düşüşü kısmen karşılama ettiğine işaret etmektedir. Dış ticaret sarihi, görece yüksek seviyelerini gözeten enerji ve altın ithalatının da tesiriyle kasım ayında 8,8 milyar dolar seviyesinde asıllaşmıştır. Dış ticaret sarihinde enerji başta olmak üzere emtia maliyetlerindeki yüksek seviyeler ve altın ithalatındaki ivmelenme kaynaklı kollanan yükselişe rağmen hizmet kazançlarında süregelen çoğalış meyli cari harekâtlar balansını desteklemeyi sürdürmektedir. Turizmin cari harekâtlar balansına temennileri aşan güçlü katkısı devam etmektedir. Bunun yanında, enerji maliyetlerindeki yüksek seviye ve ana ihracat pazarlarının resesyona girme ihtimali cari denge üzerindeki tehlikeleri canlı yakalamaktadır. Cari harekâtlar balansının sürdürülebilir seviyelerde kalıcı hale gelmesi, maliyet kararı için ehemmiyet talep etmektedir” ifadeleri yer aldı.PARA SİYASETİÖzette para siyasetiyle alakalı da “Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne müteveccih tehlikelerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne miktarda hakimiyet altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, ihtiyatlı bir yaklaşımla sürdürülebilir maliyet kararı maksadına erişilmesi odağında belirlenecektir.Para siyasetinde sürdürülebilir maliyet kararı amacı istikametinde finansal karara müteveccih tehlikeleri de koruyan liralaşma odaklı bir yaklaşım sergilenmeye devam edilecektir. Kredilerin sihrime sürati ve ulaşılan finansman kaynaklarının emeline uygun biçimde iktisadi faaliyet ile buluşması yakından takip edilmektedir.Heyet, parasal aktarım mekanizmasının faalliğini destekleyecek taşıtlarını kararlılıkla kullanmaya devam edecek ve fonlama kanalları başta olmak üzere tüm siyaset vasıta setini liralaşma maksatlarıyla geçimli hale getirecektir. Uygulanacak siyasetler aralık ayında açıklanacak olan 2023 Seneyi Para ve Kur Siyaseti metninde kapsamlı olarak duyuru edilecektir.Heyet, sürdürülebilir maliyet kararı ve finansal kararın kuvvetlendirilmesi için atılan ve kararlılıkla uygulanan adımlar ile beraber, küresel barış etrafının yine kuruluş edilmesiyle dezenflasyonist sürecin başlayacağını öngörmektedir. Eksilen dış arzın toplam arz şartları ve imal üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir.Küresel gelişmeye müteveccih bilinmezliklerin ve jeopolitik tehlikelerin daha da çoğaldığı bir yarıyılda sanayi yapımında tutulan ivmenin ve istihdamdaki çoğalış trendinin sürdürülmesi ile talep ve yatırım kapasitesindeki yapısal kazanımların aralıksızı açısından finansal şartların destekleyici olması kritik ehemmiyet talep etmektedir. Bu çerçevede Heyet, siyaset faizinin sabit yakalanmasına karar vermiştir. Heyet, mevcut siyaset faizinin küresel arza ait artan tehlikeleri dikkate alarak yeterli seviyede olduğunu değerlendirmiştir.Maliyet kararının sürdürülebilir bir biçimde müesseseselleşmesi emeliyle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nin tüm siyaset vasıtalarında kalıcı ve kuvvetlendirilmiş liralaşmayı teşvik eden geniş kapsamlı bir siyaset çerçevesi gözden geçirme süreci devam etmektedir. Bu süreçte, siyaset taşıtlarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, APİ fonlamasının güvence yapısında Türk lirası türü varlıkların artırılması, para değiş tokuşu swap ölçüsünün kademeli biçimde eksiltilmesi ve döviz rezervlerinin kuvvetlendirilmesi yönünde geliştirilmesine odaklanılmaktadır.Değerlendirme süreçleri bitirilen kredi, güvence ve likidite siyaset adımları para siyaseti aktarım mekanizmasının faalliğinin kuvvetlendirilmesi için kullanılmaya devam edilecektir. Uzun vadeli, sabit getirili ve Türk lirası varlıklara arzın yükselerek getiri çarpığının parasal aktarımın faalliği doğrultusundaki seyri yakından izlenmektedir. Heyet, kredilerin sihrime süratiyle beraber, gayeli alanlarda yararlılık kazanımları sağlayan kredilerin finansman maliyetlerinin de aktarımın korunmasını sağlayacak biçimde gelişimini gözetecektir.Bu çerçevede, Türk lirası likiditesinde ve dağılımında yaşanan büyümelerin mevduat ve kredi maliyetlemeleri üzerindeki tesirleri, döviz kurundaki büyümelerin enflasyon üzerindeki tesirleri, kur gözetmeli mevduat mahsullerine müteveccih büyümelerin ters para ikamesi, döviz piyasalarının derinliği ve kararı ve maliyet kararı üzerindeki tesirleri inceleme edilmekte ve lüzumlu siyaset önlemleri oluşturulmaya devam edilmektedir.Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, maliyet kararı temel emeli istikametinde enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 maksadına ulaşıncaya kadar elindeki tüm vasıtaları Liralaşma Taktiği çerçevesinde kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.Maliyetler genel seviyesinde sağlanacak karar, ülke tehlike primlerindeki düşüş, ters para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki çoğalış meylinin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik kararı ve finansal kararı pozitif etkileyecektir. Böylece, yatırım, imal ve istihdam çoğalışının sıhhatli ve sürdürülebilir bir biçimde devamı için uygun zemin oluşacaktır.Heyet, maliyet kararının sağlanması için, güçlü bir siyaset koordinasyonuyla tüm paydaşları kapsayan bütüncül bir makro siyaset bileşimi oluşturulmasını desteklemektedir.Heyet, kararlarını transparan, öngörülebilir ve bilgi odaklı bir çerçevede almaya devam edecektir” denildi.