Jack Dorsey’nin sosyal medya projesi Bluesky’a dair tüm öğrenilenlerElon Musk’ın Twitter’ı resmen satın almasının ardından gelen istifa ve işten çıkarma dalgası, platformun çökebileceğine dair evhamlara yol açarken, yeni bir sosyal medya arayışını da kuvvetlendirdi. Kullanıcıların büyük kısmı, Twitter’ın kurucusu ve daha önceki CEO’su Jack Dorsey’nin ilk defa 2019’da duyurduğu yeni projesi Bluesky’ı merakla bekliyor.Birkaç ay içinde kullanıcı sayısını neredeyse ikiye katlayarak 7 milyondan fazla bireye erişen merkeziyetsiz sosyal medya platformu Mastodon, şimdilik Twitter’dan göç eden şahısların uğrak noktası konumunda.Öte yandan kullanıcıların büyük kısmı, Twitter’ın kurucusu ve daha önceki CEO’su Jack Dorsey’nin yeni projesi Bluesky’ı merakla bekliyor.Dorsey’nin ilk defa 2019’da duyurduğu proje, son üç yıldır bir hayli defa şekil değiştirdi. İlk başta Twitter’ın içinde ortaya çıkan proje, daha sonra bağımsız bir işletme haline gelmişti.Kısa müddet evvel beta versiyonu için kullanıcıları bekleme listesine kaydolmaya çağıran Dorsey, yalnızca iki gün içinde 30 bin bireyin müracaat ettiği projeyle şimdiden ehemmiyetli bir zafere imza atmış oldu. BLUESKY NEDİR? Dorsey’nin daha Twitter CEO’suyken kurduğu Bluesky’ın emeli hakikatinde Twitter ve öbür ağlarla beraber çalışabilen merkeziyetsiz bir protokol geliştirmekti.Öte yandan, proje 2021’de kamu faydasına çalışan bir işletmeye dönüşerek Twitter’dan ve şu anda dolayısıyla Elon Musk’tan bağımsız oldu.Dorsey, tıpkı Musk gibi kripto paraların en büyük sponsorları arasında yer alıyor. Bu sebeple başta uygulamanın blok zinciri üzerinde çalışacağı düşünülüyordu.Ancak Dorsey, uygulama için mevcut protokollerden birini seçmek yerine kendi protokolünü geliştirmeye karar verdi.Bilgi teknolojilerinde protokol, irtibat sisteminin çalışma ilkesini ifade ediyor. Öbür bir deyişle, emin bir sistem ya da uygulamayı kullanabilmek için uyulması gereken kaideler tamı anlamına geliyor.Twitter internet uygulamalarında yaygın kullanılan TLS protokolü üzerine heyetiyken, Dorsey ve takımı “AT Protokolü” ismi verilen, sarih kaynaklı ve birleşik federated bir ağ geliştiriyor.Bluesky ise özünde kullanıcıların bu yenilikçi protokole ulaşmak için tarayıcı olarak kullanacağı bir uygulama olacak. Bu surattan firmanın mevzuyla alakalı açıklamalarında “portal” kavramı sıkça vurgulanıyor:Yaptığımız uygulamayı Bluesky mavi gökyüzü diye adlandırıyoruz zira bu, AT Protokolü’nün üzerindeki ihtimaller dünyasına açılan bir portal olacak.Merkeziyetsiz ve birleşik ağlar yükselişte: AT Protokolü nasıl bir sistem?Son senelerde Facebook gibi firmaların bir dizi skandalının sarihe çıkması ve kullanıcı bilgilerinin saklılığına müteveccih evhamların çoğalması merkeziyetsiz ağ fikrini de giderek yaygınlaştırdı. Şimdiyse Musk’ın Twitter’ı almasıyla çok sayıda kullanıcı, internette kendileri ismine karar veren işletmelere karşı daha transparan etraflar aramaya başladı.Merkeziyetsizlik kavramı da vahşice, hakimiyet ve karar verme yetkisinin merkezi bir varlıktan fert, kuruluş veya grup alınıp bir ağa dağıtılması anlamına geliyor.Twitter, Facebook ve Instagram gibi en popüler platformlar, tek merkezden idarenirken, tüm kullanıcıların bilgileri de bu merkezin elini yakalanıyor. Merkez, kullanıcının hoşlanmayacağı farklılıkları yapabiliyor, bilgileri reklam işletmelerine satabiliyor ve bunlar üzerinden kazandığı parayı tamamıyla kendisine saklayabiliyor.Merkeziyetsiz platformlarda ise tek bir merkez yok. Bunlar, hakikatinde iç içe geçmiş bir dizi ağdan oluşuyor. Bu ağlarda kullanıcılar, kendi sosyal medya platformlarını yaratabiliyor ve kendi kararlarını alabiliyor.Merkeziyetsizlik, birleşik ağ federated network kavramıyla da yakından ilişkili. Çünkü iç içe geçmiş bu ağlar, aynı zamanda birbirleriyle etkileşim kurabiliyor.Örneğin bugün yaygın kullanılan sosyal medya platformları birleşik bir ağda olsaydı, Twitter’daki bir kullanıcı, Instagram’daki bir başka kullanıcıyı Instagram’a hiç kayıt olmadan takip edebilir ve tüm gönderileri kendi akışında görebilirdi. Eş biçimde, Telegram’dan WhatsApp’a ileti yollamak da muhtemel olurdu.AT Protokolü işte tüm bu özellikleri muhtemel kılabilecek birleşik bir ağ olarak planlandı. Projenin arttaki ana fikir, kullanıcıların aynı arka ucu perde artta çalışan kod ve bilgileri kullanmasına, hatta bunlar üzerinde kendi uygulamalarını oluşturmasına imkân tanımak.Sarih kaynak kodları: “Algoritmalarımız üzerinde bilgi sahibi olmalıyız”Bu cinsten ağlar özünde sarih kaynak kodlu yazılımlara sahip olmalarıyla öne çıkıyor. Sarih kaynak kodunu tanımlamak için öncelikle “kaynak kodu” kavramından söz edilebilir.Rastgele bir yazılımın işlenip bilgisayar diline çevrilmeden evvel insanların okuyup üzerinde çalışabildiği, programlama diliyle yazılmış haline kaynak kodu source code ismi veriliyor. Kâr emelli kuruluşlar, ürün ve hizmet gizemlerinin kullandıkları yazılımda kayıtlı olduğunu düşündükleri için kaynak kodlarını genellikle saklı yakalıyor. Saklılığa “kapalı kaynak kodu” ismi veriliyor.Bu parolalı yazılımlarda kaynak kodunu legal olarak kopyalama, değiştirme, aktüelleme ve tertip etme hakkına sadece kodu oluşturan ilk yazarlar sahip.Sarih kaynak kodu söz mevzusu olduğunda ise kaynak kodun telif sahibi, yazılımı rastgele birine, rastgele bir emelle kullanma, tahlil, değiştirme ve dağıtma haklarını vermiş oluyor. Bu da kullanıcının uygulamadaki bir algoritmanın nasıl çalıştığına ulaşım hakkı olması demek.Örneğin, merkeziyetsiz bir platformun bilgisayar dilinden anlayan sıradan bir kullanıcısı, akışında gördüğü içeriği bütün olarak neden gördüğünü anlayabiliyor. Bu kullanıcı platformun özelliklerinin nasıl geliştirildiği ve yanılgıların nasıl ele alındığına dair bilgi de edinebiliyor.Bluesky projesinin de ana emellerinden biri, kullanıcıların, sosyal medyadaki tecrübesini etkileyen algoritmalar üzerinde hakimiyet sahibi olması. Çünkü algoritmalar, esasta “ne gördüğümüzü ve platformda kimlere erişebileceğimizi tanımlıyor”.Firmanın mevzuyla alakalı bir açıklamasında, “Çevrimiçi civarlarımıza güveneceksek, algoritmalarımız üzerinde hakimiyet sahibi olmalıyız” ifadeleri yer alıyor:AT Protokolü, transparan algoritmaları yardımlar, böylece kullanıcılar tecrübeleri üzerinde daha fazla hakimiyete sahip olur.Öte yandan Bluesky’ın bu “hakimiyeti” sağlayabilmek için nasıl bir yöntem izleyeceği ve bütün olarak nasıl işleyeceği henüz öğrenilmiyor.Kaynak: Independent Türkçe